بررسی اثر تنش خشکی بلندمدت بر کمیت و کیفیت اسانس گونه های مختلف جنس thymus spp

گونه های جنس آویشن (thymus l.) از مهم ترین گیاهان دارویی هستند که به دلیل سنتز متابولیت های ثانوی تیمول و کارواکرول، مصارف گسترده دارویی دارند. در این تحقیق اثر تنش خشکی بر کمیت و کیفیت مواد موثره اسانس هشت گونه از آویشن مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل با سه تکرار در قالب طرح کاملاً تصادفی در دو سطح آبیاری 25 و 50 درصد به ترتیب مربوط به تنش های خشکی ملایم و شدید نسبت به ظرفیت زراعی، در سال 1393 و در دانشگاه شهرکرد انجام شد. سرشاخه های گلدار گیاه از فاصله پنج سانتی متری سطح خاک گلدان برداشت و به روش تقطیر با آب (طرح کلونجر) اسانس گیری و ترکیب های تشکیل دهنده اسانس توسط دستگاه gc/ms شناسایی شدند. نتایج نشان داد تنش خشکی تاثیر معنی داری بر میزان بازده اسانس داشته و در بین گونه ها، به ترتیب گونه t. vulgaris از بیشترین میزان اسانس (69/2 درصد) و گونه t. migricus با بازده (49/0 درصد) از کمترین میزان برخوردار بود. بیشترین مقدار تیمول (85/42 و 41/42 درصد) به ترتیب متعلق به گونه های: t. daenensis و t. kotschyanus، بیشترین مقدار کارواکرول (9/28 درصد) در گونه t. armeniacus و ژرانیول با مقدار (38/41 درصد) در گونه t. trautvetterii گزارش شد. درصد تیمول در شرایط تنش خشکی شدید نسبت به تنش ملایم در گونه های t.kotschyanus، t. migricus و t. vulgaris بدون تغییر و در گونه های t. daenensis، t. armeniacus و t. lancifolius کاهش نشان داد. در مجموع اعمال تنش خشکی شدید بسته به نوع گونه، موجب کاهش یا افزایش بازده اسانس گردید و در مقایسه با تیمول، کارواکرول در گونه های مورد بررسی تحت تاثیر تنش خشکی شدید قرار نگرفت